Virkur eignarhlutur
Með virkum eignarhlut er átt við beina eða óbeina hlutdeild í félagi sem nemur 10% eða meira af hlutafé, stofnfé eða atkvæðisrétti, eða gerir kleift að hafa veruleg áhrif á stjórnun viðkomandi félags (t.d. með stjórnarsetu). Með óbeinni hlutdeild er átt við að aðili, annar en beinn hluthafi í eftirlitsskyldum aðila, annað hvort fari með yfirráð í beina hluthafanum (e. control criterion) eða eigi í gegnum keðju eignarhalds óbeint tilkall til 10% eða meira af hlutafé eða atkvæðisrétti í eftirlitsskyldum aðila (e. multiplication criterion).[1]
Þeim sem hyggst eignast, einn sér eða í samstarfi við aðra, virkan eignarhlut í fjármálafyrirtæki, greiðslustofnun, rafeyrisfyrirtæki, rekstrarfélagi sérhæfðra sjóða eða vátryggingafélagi ber að tilkynna Fjármálaeftirlitinu um fyrirhuguð viðskipti. Sama á við um þann sem hyggst, einn sér eða í samstarfi við aðra, auka svo við eignarhlut sinn að virkur eignarhlutur fari yfir 20%, 33% (30% ef um er að ræða vátryggingafélag) eða 50% eða nemi svo stórum hluta að eftirlitsskyldi aðilinn verði talið dótturfélag hans.
Fjármálaeftirlitið metur hvort aðilar séu hæfir til að fara með virkan eignarhlut og koma þar ýmsir þættir til skoðunar: Orðspor þess sem mun fara með virka eignarhlutinn, fjárhagslegt heilbrigði hans, reynsla og orðspor nýrra stjórnenda, hvort líklegt sé að eignarhaldið verði til þess að aðilinn á fjármálamarkaði uppfylli ekki lengur varúðarkröfur og reglna (t.d. um eiginfjárkröfur) og hvort ætla megi að eignarhaldið muni leiða til peningaþvættis eða fjármögnunar hryðjuverka, eða geti aukið líkur á að slíku athæfi.
Þeir aðilar er fara með virkan eignarhlut eru ekki eftirlitsskyldir aðilar með sama hætti og þeir sem stunda leyfisskylda starfsemi. Þeir sem hafa heimild til að fara með virkan eignarhlut eru þó háðir ýmsum lagaskilyrðum sem Fjármálaeftirlitið hefur eftirlit með að séu uppfyllt auk þess sem lögin leggja á framangreinda aðila ýmsar skyldur. Á þeim sem fer með virkan eignarhlut hvílir til að mynda skylda til að tilkynna fyrirfram um allar breytingar sem geta haft áhrif á matið.
Lagaákvæði um virka eignarhluti byggja á evrópskum grunni. Fjármálaeftirlitið hefur því hliðsjón af sameiginlegum viðmiðunarreglum sem evrópsku eftirlitsstofnanirnar á fjármálamarkaði (EBA, EIOPA og ESMA) hefur gefið út. Fjármálaeftirlitið fer fram á sömu upplýsingar og evrópskar systurstofnanir sínar auk þess sem beðið er um frekari upplýsingar vegna séríslenskra aðstæðna.
Lesa má nánar um mat Fjármálaeftirlitsins á virkum eigendum, tímafresti, áhrif þess að tilkynning sé ekki send inn eða þess að óhæfur aðili eignist hlut og viðvarandi mat í VI. kafla laga nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki og X. kafla laga nr. 100/2016 um vátryggingastarfsemi.
Kröfur til upplýsingagjafar aðila sem hyggst eignast virkan eignarhlut má finna á eyðublaðasíðu vefsins undir liðnum virkur eignarhlutur.
Athygli er vakin á því að innheimt er tímagjald fyrir mat á virkum eiganda, sbr. gjaldskrá Seðlabanka Íslands vegna sértækra aðgerða Fjármálaeftirlitsins.
[1] Dæmi. Aðili B á beinan, 100% virkan eignarhlut í A. C á 51% hlut í B, og D á 20% hlut í C. Þá telst D eiga 10,2% óbeinan, virkan eignarhlut í A (0,2*0,51*1=0,102). Nánari skýringu, með dæmum, er að finna í viðauka II í evrópsku viðmiðunarreglunum.